กินอาหารคลีนเพื่อสุขภาพ หรือเป็นโรคคลั่งกินคลีน?

ทุกวันนี้ถ้าให้พูดถึง “อาหารคลีน” เชื่อว่าไม่มีใครที่จะไม่รู้จักนะคะ เพราะกระแสอาหารคลีนเพื่อสุขภาพมาแรงมากในช่วงไม่กี่ปีผ่านมา การกินอาหารคลีนเป็นประจำ ที่สะดวก เหมาะกับวิถีชีวิตประจำวันของแต่ละท่าน จะช่วยให้ร่างกายได้รับสารอาหารครบถ้วน ป้องกันการเกิดโรคไม่เรื้อรังต่างๆ เช่น โรคอ้วน เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูงได้ แต่หากท่านมีความวิตกกังวลร่วมกับการกินอาหารคลีน ท่านอาจจะเป็นโรคคลั่งกินคลีน? วันนี้มาลองหาคำตอบกันค่ะ

Orthorexia (โรคคลั่งกินคลีน) คือ พฤติกรรมการกินอาหารที่ผิดปกติ (Eating Disorders) ชนิดหนึ่ง ซึ่งผู้ป่วยจะมีความกังวลเกี่ยวกับอาหาร จะคำนึงถึงและเลือกกินเฉพาะอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ ส่วนใหญ่ผู้ป่วยเหล่านี้จะมีอาการของโรคย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive-compulsive disorder) ร่วมด้วย

คุณมีสัญญาณเตือนเหล่านี้หรือไม่?

• เช็คส่วนประกอบของอาหารและฉลากโภชนาการอย่างเคร่งครัดทุกครั้งที่เลือกซื้ออาหาร
• งดกินอาหารบางอย่างที่คิดว่าไม่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ เช่น อาหารที่มีคาร์โบไฮเดรต อาหารที่มีน้ำตาล อาหารที่มีไขมัน ผลิตภัณฑ์อาหารที่มาจากสัตว์ทุกชนิด เป็นต้น
• กินอาหารออร์แกนิค ปลอดภัย หรือต้องมีสัญลักษณ์บอกว่า ไม่ผ่านการแปรรูป และต้องดีต่อสุขภาพเท่านั้น
• สนใจการกินของคนอื่นมากกว่าปกติ ว่าการกินนั้นจะส่งผลต่อสุขภาพอย่างไร 
• ใช้เวลานานในการนึกถึงอาหาร หรือคิดเมนูอาหารที่ต้องมีประโยชน์ในมื้อถัดไป
• รู้สึกกังวลมาก ถ้ามื้อไหนไม่มีอาหารที่ปลอดภัยหรืออาหารที่ดีต่อสุขภาพ

ผู้ป่วยโรคนี้จะเข้าใจว่าพฤติกรรมการกินอาหารของตนเองนั้น คือการเลือกกินอาหารที่ดีต่อสุขภาพ แต่ไม่อาจทราบเลยว่าสิ่งที่ตนทำอยู่นั้นเป็นการทำลายชีวิตความเป็นอยู่ปกติ มีผลต่อสภาพจิตใจและอาจทำให้เกิดโรคอื่นๆ ตามมาได้ เช่น

• หากผู้ป่วยไม่กินเนื้อสัตว์ ทำให้ร่างกายได้รับโปรตีนไม่เพียงพอ สูญเสียมวลกล้ามเนื้อ น้ำหนักลด ภูมิคุ้มกันโรคไม่ดี เจ็บป่วยได้ง่าย 
• หากไม่กินอาหารที่มีไขมัน ร่างกายได้รับพลังงานไม่เพียงพอ ไม่สามารถดูดซึมวิตามินที่ต้องละลายในไขมัน เช่น วิตามินเอ วิตามินดี วิตามินอี และวิตามินเค
• หากผู้ป่วยไม่กินคาร์โบไฮเดรตและน้ำตาล อาจทำให้ได้ร่างกายขาดพลังงาน สมองอาจขาดกลูโคสส่งผลให้มีอาการเบลอ มึนงง สมาธิในการทำงานอาจลดลงได้ และหากผู้ป่วยรายนั้นเป็นเบาหวานและได้รับยาเบาหวานบางชนิดหรืออินซูลินอาจส่งผลให้เกิดภาวะน้ำตาลต่ำได้ (Hypoglycemia)

ดังนั้นการกินอาหารคลีน คือการเลือกกินอาหารที่ดีต่อสุขภาพให้หลากหลาย ในปริมาณที่เหมาะสม หากบอกว่ากินคลีน โดยไม่กินหรืองดอาหารบางอย่าง จะทำให้ร่างกายขาดสารอาหารบางชนิด ซึ่งส่งผลต่อกระบวนการทำงานของร่างกายที่ผิดปกติได้ นอกจากนี้การมีความวิตกกังวลต่อการเลือกกินอาหารคลีนมากเกินไปก็ถือเป็นความผิดปกติที่ควรได้รับการรักษาโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญหรือการรับคำปรึกษาจากนักจิตวิทยาร่วมด้วย

โดย ชฎาพร หนองขุ่นสาร 
นักกำหนดอาหารวิชาชีพ (RD, CDE) 
ศูนย์โภชนาการและการกำหนดอาหาร รพ.วิมุต-เทพธารินทร์

แหล่งข้อมูล
•    The National Eating Disorders Association (NEDA). “Orthrorexia” [Online]. Available from: https://www.nationaleatingdisorders.org/learn/by-eating-disorder/other/orthorexia